Tracz nurogęś (Mergus merganser L. 1758) to jeden z trzech gatunków z rodzaju Mergus występujących w Polsce. Należy do rzędu blaszkodziobych, rodziny kaczkowatych. Występuje głównie w północnej Polsce, jednak w ciągu ostatnich dziesięcioleci wykazuje intensywną ekspansję na południe, trwającą zresztą już od pierwszej połowy XX wieku. W roku 2003 jego liczebność w naszym kraju szacowano na 900-1000 par. W południowo-wschodniej Polsce gniazdował jedynie sporadycznie w dolinach Sanu, Tanwi, Wisłoki i Wisły, mocna populacja tego gatunku zaczęła się za to rozwijać nad środkową Rabą. Raba jest rzeką będącą prawobrzeżnym dopływem Wisły.

Samica tracza nurogęsi. Fot. Joanna Łuszczyńska

Swe źródła bierze w Małopolskich beskidach w pobliżu Rabki i po przepłynięciu 131 km uchodzi do Wisły w pobliżu Ujścia Solnego. Niektóre odcinki rzeki są w obrębie planowanej ostoi N2K - (PLH120028 Raba z Mszanką). Na rzece został utworzony zbiornik wody pitnej w Dobczycach, w okolicach którego planujemy realizację projektu. . W jej dolinie nurogęś stwierdzona została po raz pierwszy w 1999 r., kiedy to widziano samicę z pisklętami poniżej Zbiornika Dobczyckiego (P. Kołodziejczyk). W tym samym roku gniazdowała także na zbiorniku (R. Gwiazda). Od 2000 r. populacja jest monitorowana. Obecnie całą populację nurogęsi w dorzeczu Raby szacuje się na 30-40 par (Ł. Kajtoch, A. Piestrzyńska-Kajtoch)

Charakterystryczna sylwetka nurogęsi: długi dziób, z tyłu głowy rozwiana "grzywka" oraz wysmukłe ciało. Fot. Jakub Pełka

Gatunek ten jest w Polsce ptakiem wędrownym – okres przelotów przypada na luty-kwiecień oraz wrzesień-grudzień, poza tym wiele ptaków zimuje dość licznie w całym kraju, głównie u wybrzeży Bałtyku. Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku, składając od 6 do 17 jaj, które wysiaduje samica przez 30-35 dni. Jest zagniazdownikiem – młode opuszczają gniazdo już po kilkudziesięciu godzinach. Żywi się głównie rybami i innymi drobnymi zwierzętami wodnymi, dobrze nurkuje. Nurogęś zasiedla brzegi jezior otoczone dziuplastymi starodrzewiami, w których chętnie się gnieździ. Na Zbiorniku Dobczyckim liczebność jej populacji wynosi zaledwie 1-3 pary. Związane jest to z niedostatkiem wspomnianych wyżej drzew dziuplastych w lasach otaczających zbiornik. Lęgi wyprowadza zatem najprawdopodobniej w wykrotach i norach, co czyni je łatwo dostępnymi dla drapieżników. Z uwagi na powyższe, w kręgach Małopolskiego Koła Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian” zrodził się pomysł, aby umocnić dobczycką populację nurogęsi.

Samica tracza nurogęsi. Fot. Joanna Łuszczyńska

Naszym zamiarem jest udostępnienie ptakom zastępczych, sztucznych miejsc lęgowych w postaci drewnianych budek. Budki takie są bowiem chętnie zajmowane przez nurogęsi, a dotychczasowe doświadczenia z ich wywieszaniem dowodzą, że dzięki ich obecności lokalne populacje stały się liczniejsze (Pomorze). Od dobrego pomysłu do realizacji droga niedługa i już jesienią tego roku planujemy rozpocząć projekt ochrony nurogęsi na Zbiorniku Dobczyckim. W pierwszym – wstępnym etapie planujemy wywieszenie 10 budek lęgowych typu E w lasach otaczających południowo-zachodnią część zbiornika, gdzie najczęściej obserwowane były te ptaki. Wspomniane budki przekazała nieodpłatnie Firma USSURI Adama Tarłowskiego, co stało się przyczynkiem do dalszych intensywnych działań. Zorganizowaną akcję wieszania bud planujemy także połączyć z akcją edukacyjną, skierowaną do młodzieży szkolnej z Dobczyc, przy współpracy z naukowcami zajmującymi się traczem w Dolinie Raby i na Zbiorniku Dobczyckim (Michałem Baranem i Łukaszem Kajtochem – Kolegą z naszego Koła) oraz Gminą Dobczyce.

Wszystkich ludzi dobrej woli, którzy chcieli by pomóc,
bardzo prosimy o wsparcie finansowe.

Koszt budki, transportu oraz instalacji to ok. 120 zł. W dużym stopniu powodzenie jest uzależnione od Państwa pomocy. Wszelkie wsparcie prosimy kierować:

Towarzystwo Przyrodnicze "Bocian"
ul.Jagiełły 10, 08-110 Siedlce
PKO BP S.A 79 1020 4476 0000 8002 0016 8724
z dopiskiem: "Tracz".

Serdecznie dziękujemy!!