Opiętki - najmniejsze klejnoty wśród bogatków

Chrząszcze z rodziny bogatkowatych (Buprestidae) należą do prawdziwych klejnotów przyrody. Znanych jest około 15.000 gatunków, rozprzestrzenionych na całym świecie. Zdecydowana większość dużych i atrakcyjnie ubarwionych bogatków występuje w tropikach. Na terenie Polski występuje kilkadziesiąt gatunków zgrupowanych w kilku rodzajach. Najliczniej reprezentowany jest Agrilus - opiętek. Z naszego kraju znanych jest 30 gatunków i nie wyklucza się znalezienia kilku następnych. Chrząszcze należące do tego rodzaju są niewielkie, charakteryzują się wydłużonym kształtem ciała. Zależnie od gatunku, bądź zmienności osobniczej są zielone, złote, niebieskie lub czerwone z metalicznym połyskiem. Czasem mają na ciele niewielkie plamki z drobnych włosków. Zarówno larwy jak i dorosłe osobniki są roślinożerne. Opiętki w głównej mierze związane są z roślinami drzewiastymi. Ich larwy rozwijają się pod korą i w drewnie różnych gatunków drzew liściastych. Zwykle preferują jeden gatunek rośliny żywicielskiej, nierzadkie są wśród nich monofagi. Największy z krajowych gatunków, mierzący do 12 mm, opiętek dwuplamy (Agrilus biguttatus) rozwija się w korze i pod korą dębów. Inne opiętki rozwijają się m.in. na wierzbach, np. opiętek zielony (Agrilus viridis), czy też Agrilus subauratus.

Na jesionach rozwija się Agrilus convexicollis, wiązy są zasiedlane przez A. auricollis. W pniach i gałęziach jarzębin, pod korą i w bielu rozwijają się dwa pięknie ubarwione gatunki - Agrilus sinuatus i A. mendax. Dorosłe osobniki opiętków ogryzają brzegi liści oraz młode pędy.

Zrąbień (Chrysobotris sp.) to pokrewny opiętkom niewielki bogatek. Fot. Adam Woźniak

Wiele bogatkowatych, w tym także niektóre opiętki występują pospolicie i licznie. Jedne związane są ze środowiskiem leśnym, inne występują w zadrzewieniach i zaroślach nadrzecznych. Wiosną i latem spotkać je można na drewnie sągowym, złamanych gałęziach i na liściach drzew żywicielskich. Najbardziej aktywne są w słoneczne, upalne dni, zwłaszcza w godzinach południowych. Poruszają się wtedy żwawo, w chwili zagrożenia natychmiast spadają lub odlatują.

 

Wśród opiętków występują gatunki będące reliktami lasów pierwotnych i stenotopowe,  należące na terenie Europy, w tym także w Polsce do dużych rzadkości. Z pewnością wyróżnia się tu wspomniany Agrilus mendax. Jest to gatunek europejski o północno-wschodnim charakterze występowania. Pomimo, że bogatkowate to chrząszcze wybitnie ciepłolubne, to ten opiętek dla odmiany spotykany jest raczej w cienistych i wilgotniejszych fragmentach lasu. Zasiedla zwykle starsze drzewa. Na jednym pniu jarzębiny może żerować nawet kilka pokoleń chrząszcza, stopniowo prowadząc do uschnięcia rośliny.
Niektóre gatunki bogatków, także opiętki mogą powodować pewne szkody w gospodarce leśnej, jednakże należy pamiętać, że są one naturalnym składnikiem ekosystemu i pełnią w nim pozytywna rolę.