Program badawczo-edukacyjny „Owady Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka – część północna”

Całoroczny program badawczy realizowany w roku 2004 przez członków Sekcji Entomologicznej Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian” i Zarząd Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego miał na celu poznanie żyjących na badanym terenie owadów oraz edukację młodzieży współrealizującej projekt.

 

Oprócz poszerzania wiedzy na temat owadów i odgrywanej przez nie roli w środowisku przedstawiciele SE przybliżali młodym uczestnikom sposoby prowadzenia badań entomologicznych. Duży nacisk położony był na przełamywanie stereotypów w myśleniu o owadach jako grupie stworzeń niemiłych i nie lubianych oraz na ukazanie ich swoistego piękna i wzbudzenie sympatii m.in. poprzez zapoznanie z oryginalnymi, mało znanymi zwyczajami tych zwierząt. Równolegle prowadzono badania terenowe i prace laboratoryjne – tj. hodowle wybranych gatunków z materiału lęgowego oraz preparowanie i oznaczanie zebranych okazów.

Należy podkreślić, że program ma nowatorski charakter, a jego realizacja i nasuwające się wnioski mogą stać się wzorem do prowadzenia podobnych akcji nie tylko na terenie Mazowsza, jak również w odniesieniu do innych elementów przyrody.

Obszarem badań była północna część Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Szczególnie penetrowano leśne tereny w okolicach Otwocka, Józefowa, Miedzyszyna, Międzylesia i Anina. Różnorodność spotykanych tu siedlisk pozwoliła na wykazanie szerokiego spektrum gatunków. Wobec ogromu zagadnienia skupiono się na wybranych grupach owadów, a najintensywniejszej penetracji poddano środowiska leśne borowe i grądowe.

Oprócz osób zaangażowanych czynnie w techniczną i merytoryczną realizację projektu z oferty uczestnictwa skorzystały też szkoły :

* Zespół Szkół w Celestynowie,
* Zespół Szkól nr 1 w Otwocku,
* XXV L.O. w Otwocku,
* XXVI L.O w Warszawie-Aninie,
* Katolickie Liceum Humanistyczne w Otwocku,
* Katolickie L.O. w Józefowie,

reprezentowane przez nauczycieli prowadzących i zainteresowanych przyrodą uczniów.

 

 

 Bagno Jacka to ciekawe środowisko. Fot. Adam Woźniak

Dużego poparcia udzieliło wiele osób nie związanych bezpośrednio z projektem, bez pomocy których realizacja prac nie byłaby możliwa. Nieocenione wsparcie Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Warszawie pani mgr Anny Ronikier-Dolańskiej pozwoliło na uzyskanie niezbędnych pozwoleń i dokumentów umożliwiających działania np. na terenach rezerwatowych. Zaangażowanie pani Beaty Relugi ze studia fotograficznego „Beta Lab” gwarantowało profesjonalną obróbkę materiałów fotograficznych dokumentujących projekt. Natomiast rady, uczynność i wyrozumiałość pana Dariusza Skibińskiego z firmy Mr. Butterfly – dostawcy materiałów entomologicznych – zapewniły fachowe zaplecze sprzętowe i techniczne. Oprócz udziału środków własnych Sekcji Entomologicznej TP „Bocian” i Zarządu Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzeńskiego projekt był dotowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Warszawie, który sfinansował większą część programu.

Wszystkim osobom i instytucjom, które rozumiejąc rolę programów przyrodniczo-edukacyjnych przyczyniły się do realizacji tego projektu, w uznaniu za ich wkład w dziedzinie ochrony przyrody należą się wyrazy uznania i serdeczne podziękowania.

 

Podczas projektu przewidziano zastosowanie szeregu technik i metod badawczych. Przede wszystkim użyto zakupionego w tym celu sprzętu - siatek, czerpaków, parasoli i innych przyrządów entomologicznych. Zastosowano pułapki wabiące owady, a uzupełnieniem prowadzonych prac była obfita dokumentacja fotograficzna. Wymiernym efektem badań jest dokumentacja przyrodnicza w postaci dziesięciu gablot poglądowych, w których zostały umieszczone okazy zebrane na badanym terenie oraz ich żerowiska w drewnie. Gabloty można obejrzeć w siedzibie Dyrekcji MChiB PK w Otwocku, przy ul. Sułkowskiego.

W badaniach terenowych wzięła udział młodzież, która miała możliwość zapoznania się z metodami pracy entomologa. W przeprowadzonych badaniach owadów ograniczono do niezbędnego minimum stosowanie letalnych metod odłowu (zebrano okazy w liczbie koniecznej do prawidłowej determinacji i trwałej dokumentacji).

Zebrane przez szkoły okazy, opracowane mniej lub bardziej profesjonalnie (wypadkowa zaangażowania uczniów, stopień ich wiedzy przyrodniczej i konsultacje lub ich brak z osobami odpowiedzialnymi za część merytoryczną projektu) częściowo zasiliły zbiory MChiB PK, a częściowo pozostały w szkołach. Każda z placówek została wyposażona w sprzęt niezbędny do preparacji, konserwacji i preparowania okazów (szpilki entomologiczne, kartoniki, pęsety i pudła entomologiczne). W każdym momencie trwania projektu szkoły miały możliwość korzystania z fachowego sprzętu, pomocy pracowników Parku oraz wyznaczonych w tym celu członków SE TP „Bocian”. Na koniec projektu Zarząd Parków Krajobrazowych Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudzieńskiego przy współudziale Sekcji Entomologicznej zorganizował konkurs dla szkół i poszczególnych uczniów sprawdzający wiedzę nabytą podczas uczestnictwa w projekcie.

 

Wstępne wyniki i wnioski dotyczące programu, jak również podstawowe dane o badanych grupach owadów oraz wykaz tematów entomologicznych odgrywających szczególną rolę w projekcie zawiera raport końcowy, który może być udostępniony zainteresowanym przez Dyrekcję MChiB PK. Ponadto planowane są publikacje w pismach przyrodniczych szerzej omawiające wybrane zagadnienia. Na terenie bazy Parku jest planowany cykl prelekcji połączony z pokazem multimedialnym prowadzony przez przedstawicieli Sekcji Entomologicznej TP „Bocian”.

Współrealizatorzy projektu pracując po raz pierwszy przy tak zaplanowanym programie nauczyli się w praktyce na co zwracać szczególną uwagę, czego unikać i jak organizować w przyszłości podobne przedsięwzięcia.