Pierwsze działania związane z ochroną bociana czarnego zostały podjęte przez Towarzystwo (wtedy Mazowieckie Towarzystwo Ochrony Fauny) w latach 1995-96. W ramach programu “Ochrona bociana czarnego i jego siedlisk w środkowo-wschodniej Polsce” skontrolowano 112 rewirów tego gatunku. Cele tego programu były następujące:
poznanie rozmieszczenia i liczebności gatunku w Polsce środkowo-wschodniej

  • kontrola przestrzegania przepisów o jego ochronie (zwłaszcza o ochronie stanowisk lęgowych);
  • wyznaczanie stref ochronnych wokół gniazd, które ich nie posiadały;
  • ochrona stanowisk innych gatunków zwierząt występujących w pobliżu gniazd bociana czarnego;
  • popularyzacja potrzeby ochrony zagrożonych gatunków zwierząt i sposobów ich ochrony.
W ramach programu sporządzono i przekazano wojewódzkim konserwatorom przyrody dokumentację 38 stref ochronnych – większość z nich została zatwierdzona. Po sześcioletniej przerwie w roku 2002 program ochrony bociana czarnego został wznowiony pod nazwą “Aktywna ochrona bociana czarnego w województwie mazowieckim”. W ramach tego programu, co roku kontrolowanych jest prawie 140 stanowisk bociana czarnego. Każde znane gniazdo kontrolowane jest dwukrotnie w ciągu sezonu lęgowego w celu ustalenia czy gniazdo jest zajęte oraz ile młodych zostało w nim wychowanych.MW 2004 roku rozpoczęliśmy aktywną ochronę gatunku. Pierwsze działania polegały na:
  • montażu zastępczych platform gniazdowych w miejscach gdzie naturalne gniazdo uległo zniszczeniu;
  • wzmacnianiu konstrukcjami z żerdzi gniazd, którym zagrażał upadek;
  • wycinaniu gałęzi i drzew utrudniających bocianom dolot do gniazda.

W sumie takim zabiegom poddano 10 gniazd położonych w 9 nadleśnictwach Niziny Mazowieckiej.

  • Gniazdo na ambonie mysliwskiej (po lewej), konstrukcja postawiona na miejscu spróchniałej ambony (po prawej). fot. A. Tarłowski

  • Konstrukcja zabezpieczająca gniazdo przed zsunięciem (po lewej) fot. A. Tarłowski oraz zastępcza płatforma w miejscu gdzie gniazdo spadło podczas burzy (po prawej) fot. J. Paciorek

Również w 2004 roku zainicjowaliśmy program "Aktywna ochrona bociana czarnego i jego siedlisk", którego celem jest zachowanie i odtwarzanie leśnych środowisk podmokłych - miejsc, w których bocian czarny zakłada gniazda i żeruje. Chcemy to osiągnąć poprzez działania zwiększające retencję wodną - budowę zastawek i innych urządzeń hydrotechnicznych na rowach melioracyjnych i małych ciekach wodnych. W pierwszym etapie zabiegom zwiększającym retencję zostaną poddane dwa obiekty położone w nadleśnictwach Siedlce i Sokołów. W pierwszym z nich (nadl. Siedlce) na rowie melioracyjnym o długości około 650 metrów zostały zbudowane 2 zastawki z możliwością regulacji przepływu wody i 3 progi o stałym piętrzeniu. W drugim (nadl. Sokołów) na rowach o łącznej długości około 4 kilometrów zostanie rozmieszczonych około 30 progów piętrzących. Całość prac zostanie ukończona do końca 2005 roku.

  • Próg piętrzący (po lewej) i betonowa zastawka (po prawej). fot. J. Paciorek

  • Przygotowanie inwestycji związanej z gospodarka wodną rozpoczyna się od wykonania pomiarów niwelacyjnych i geodezyjnych w terenie. fot J. Paciorek

Cele

Podejmując działania ochronne w stosunku do gniazd i siedlisk bociana czarnego chcemy uzyskać następujące efekty:

  • stworzenie warunków do bezpiecznego gniazdowania – przez renowację gniazd;
  • poprawa warunków gniazdowania i żerowania – przez działania poprawiające retencję wodną;
  • ochronę bioróżnorodności – w miejscach występowania bociana czarnego występuje również wiele innych, chronionych gatunków roślin i zwierząt;
  • poprawę kondycji drzewostanów – przez poprawę retencji wodnej;
  • stabilizację stanowisk – przez renowację gniazd i poprawę retencji wodnej – co poprawi skuteczność ochrony gatunku.

Mamy nadzieję, że nasze działania przyczynią się do wzrostu sukcesu lęgowego, a następnie wzrostu liczebności gatunku.
 

Zamierzenia

W następnych latach planujemy:

  • kontynuację monitoringu znanych stanowisk i wyszukiwanie nowych;renowację około 10 gniazd rocznie;rozszerzenie działań poprawiających retencję wodną na inne stanowiska na Mazowszu – kilka do kilkunastu rocznie.